35 lata opolskiego oddziału TMLiKPW

 

Towarzystwo Miłośników Lwowa ma swoją genezę we Wrocławiu, tam bowiem działała największa grupa inicjatywna złożona z Lwowian, dzięki której 22 września 1988 roku powstało Towarzystwo,   a 27 października 1988 r. odbyło się pierwsze Walne Zebranie Wyborcze. Prezesem Towarzystwa został wybrany Pan Zdzisław Zieliński. W bardzo szybkim czasie, zaczęły powstawać  kluby w całej Polsce, spełniło się marzenie wielu Kresowian, zaczęto głośno mówić o Lwowie, o Kresach, na co czekali odkąd los rozrzucił ich     w różne strony Polski. Do Towarzystwa garnęli się dawni mieszkańcy Kresów Wschodnich,  pamiętający tę bezpowrotnie  utraconą  kochaną  ziemię, za którą nadal  tęsknili. Dlatego w niedługim czasie rozszerzono nazwę Towarzystwa, aby łączyło wszystkich Kresowian i tak powstało Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich.

Opolski oddział Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnichutworzony został  28.11.1988 r. z inicjatywy ekspatriantów, wysiedlonych ze Lwowa po II wojnie światowej, osiedlonych w Opolu i na terenie Opolszczyzny. Skupia Lwowian, ich potomków, a także osoby przesiedlone z wielu innych kresowych  miejscowości. Początkowo jako Klub Towarzystwa Miłośników Lwowa we Wrocławiu, a wkrótce po rozszerzeniu nazwy przez zarząd we Wrocławiu przekształcił się w Oddział Towarzystwa Miłośników Lwowa i             i Kresów Południowo-Wschodnich w Opolu. Oficjalnie powołany został przez TML we Wrocławiu jako klub Towarzystwa Miłośników Lwowa na podstawie Uchwały Nr 2 z 9 grudnia 1988 r.  z zakresem działania na województwo opolskie z wyłączeniem miasta Kluczbork. Zebranie organizacyjno-wyborcze miało miejsce w sali opolskiego Ratusza  28 listopada 1988 r., na które przyszło kilkaset osób.  Wybrano pierwszy Zarząd, jego przewodniczącym  został Pan Wiesław Kornalewicz, z-cą przewodniczącego Pan Wiesław Jabłoński, sekretarzem Pani Teresa Bochenek, skarbnikiem Pani Ludwika Kołodziejek, pozostali członkowie Zarządu to Pani Zdzisława Matula, Pani Daromiła Krajewska i Pan Zbigniew Raczyński. Na zastępców członka Zarządu wybrano Pana Stanisława Sławomira Nicieję, Pana Władysława Bireckiego, Pana Tadeusza Adama Leżaka  i Pana Janusza Fortuńskiego. Do Komisji Rewizyjnej weszli Pan Tadeusz Rowiński jako przewodniczący  i jako członkowie Pani Stanisława Mende oraz Pani Krystyna Dobosiewicz. W zebraniu uczestniczył przewodniczący  Zarządu Głównego Towarzystwa Miłośników Lwowa z Wrocławia Pan Zdzisław Zieliński. Pan Wiesław Kornalewicz był głównym inicjatorem powołania opolskiego towarzystwa, ale ze względu na specyficzną pracę nie mógł długo prowadzić oddziału, już niespełna po roku kolejnym Prezesem oddziału został Pan Władysław Żołnowski, po kilku latach na Prezesa wybrano  Panią Daromiłę Krajewską-Potiszil, potem Prezesem został Pan Zdzisław Kuhl, autor wielu pięknych wierszy o Kresach oraz obrazów o tematyce Kresowej. Jeden z wierszy Pana Zdzisława Kuhla „ Wymarsz 19 pułku piechoty na wojnę we wrześniu 1939 roku” po latach został hymnem naszego oddziału, muzykę do tekstu napisał Pan Przemysław Ślusarczyk. Pierwszy raz utwór został wykonany 26 maja 2009 roku podczas uroczystości poświęcenia naszego sztandaru w kościele Matki Bożej Bolesnej i św. Wojciecha w Opolu. Rodzicami chrzestnymi sztandaru została kresowianka, Pani Ewa Panas opolska piosenkarka i Pan Stanisław Sławomir Nicieja. Kolejnym Prezesem   w 2009 roku została Pani Irena Kalita, a obecnie funkcję tę pełni Pani Jolanta Kołodziejska.

Głównym zadaniem nowo powstałego w Opolu Towarzystwa było, zgodnie ze statutem, przywracanie pamięci o Kresach Wschodnich II RP. Przez wiele lat Kresowianie pozbawieni możliwości manifestowania swojego przywiązania do miejsca urodzenia nagle mogli o tym głośno, bez żadnej obawy mówić. Z biegiem czasu do opolskiego oddziału, działającego na terenie Opola i Opolszczyzny, zgłaszały się koła grupujące wokół siebie mieszkańców różnych miejscowości jak np. Nadwórna, Sambor, Stryj, Tarnopol, Potok Złoty, Mariampol, Huta Pieniacka. Dlatego w wielu miejscowościach powstały w krótkim czasie samodzielne oddziały, lub kluby. Przy naszym oddziale pozostało tylko Koło Tarnopolan, które ostatnio, ze względu na małą już liczbę członków włączyło się w struktury oddziału.

Siedziba opolskiego oddziału Towarzystwa początkowo mieściła się w budynku przy ul. Katowickiej 55, potem w budynku ZUS przy ul. Wrocławskiej 24, gdzie niestety w czasie powodzi w 1997 roku zniszczeniu uległa część dokumentacji. Po powodzi oddział dzielił pokój z Towarzystwem Opieki nad Zwierzętami przy   Pl. Sebastiana, do czasu kiedy to od września 2001 r. przygarnął organizację  Proboszcz parafii Matki Boskiej Bolesnej i św. Wojciecha ks. Edward Kucharz, użyczając nam salki katechetycznej na dyżury Zarządu raz   w tygodniu.  Ogólne spotkania członków odbywały się wówczas w klubie studenckim przy ul. Oleskiej, co zawdzięczamy ówczesnemu Rektorowi Uniwersytetu Opolskiego, Panu prof. Stanisławowi Sławomirowi Niciei. Salka katechetyczna w 2022 roku została przekształcona na Kaplicę, ale  od 1 października 2022 roku znaleźliśmy nową siedzibę w sali Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu przy ul. Piastowskiej 18-20, gdzie obraduje zarząd oraz odbywają się ogólne zebrania członków. Jesteśmy bardzo zadowoleni z tego, gdyż dyrekcja biblioteki od lat była zaangażowana w sprawy kresowe, nasi członkowie chętnie udostępniali swoje pamiątki, fotografie na organizowane wystawy i prelekcje.

Od początku zawiązania się  naszego towarzystwa wszyscy z radością garnęli się do pracy, cieszono się, że można  mówić o Kresach. Po kilku latach stopniowo malała liczba członków, pozostawali bardziej wytrwali   i z kilkuset pozostało  kilkadziesiąt, jest też grupa członków, którzy ze względu na stan zdrowia nie mogą uczestniczyć w spotkaniach, ale kontaktują się telefonicznie, interesują się tym co dzieje się w towarzystwie, czytają naszą prasę kresową.

Pierwsza  wycieczka opolskich Kresowian do Lwowa odbyła się w sierpniu 1989 r., a  wcześniej, bo już 10 stycznia zorganizowano pierwsze wspólne spotkanie Opłatkowe. Spotkanie  było bardzo uroczyste, w sali opolskiej Wagonówki i od tamtej pory spotkania noworoczne organizowane są każdego roku w wybranej opolskiej restauracji. Natomiast wyjazdy na Kresy kontynuowane były zarówno zbiorowe jak też indywidualne.

Dzięki inicjatywie naszego oddziału TMLiKPW  Szkoła Podstawowa Nr 11 w Opolu w 2008 r. przyjęła imię „Orląt Lwowskich”. Oddział był też fundatorem tablicy pamiątkowej dla szkoły oraz jednym z fundatorów sztandaru. Nadanie imienia, wraz z odsłonięciem tablicy pamiątkowej i wręczeniem sztandaru odbyło się 21 listopada 2008 r. podczas wizyty w naszym mieście Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego. Od kilkunastu lat wspólnie z Opolskim Kuratorem Oświaty organizujemy dla młodzieży szkolnej Konkurs wiedzy o Kresach Południowo-Wschodnich RP, który odbywa się pod patronatem Marszałka Województwa Opolskiego.

Z inicjatywy oddziału TMLiKPW w Opolu od wielu lat Województwa Biblioteka Publiczna w Opolu organizuje prelekcje z udziałem Pana Tomasza Kuby Kozłowskiego, poświęcone Kresom w bardzo szerokim zakresie. Barwne opowieści Pana Kozłowskiego, poparte archiwalnymi dokumentami, zdjęciami  i wydawnictwami, przyciągają wielu słuchaczy i weszły na stałe do kalendarza wydarzeń w naszym mieście.

W czasie swojej, już 35 letniej działalności oddział współpracował z wieloma organizacjami            i instytucjami w Opolu, m.in. ze Stowarzyszeniem Współpracy Polska-Ukraina „Nadwórna”, ze Związkiem Sybiraków, Rodziną Katyńską, Rodziną Policyjną 1939, ze Związkiem Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych, Wspólnotą Polską oraz Stowarzyszeniem Współpracy Polska-Wschód. Przez wiele lat również z Muzeum Śląska Opolskiego, Muzeum Wsi Opolskiej, Wojewódzką Biblioteką Publiczną i Towarzystwem Przyjaciół Opola. Wspólnie uczestniczyliśmy w różnego rodzaju uroczystościach, często wymienialiśmy się doświadczeniami. Dzięki tej współpracy zwłaszcza organizacji kresowych udało się w 2008 roku ufundować tablicę upamiętniającą ofiary ludobójstwa dokonanego na Kresach przez ukraińskich nacjonalistów, usytuowaną na Cmentarzu Komunalnym w Opolu,  a wcześniej tablicę upamiętniającą 60. rocznicę ekspatriacji Kresowian na ziemię opolską, umieszczoną na budynku opolskiego Ratusza w 2005 roku.

Osoby w zarządzie z upływem kolejnych kadencji częściowo się zmieniały, zmieniali się Prezesi, ale cel był ten sam,  starano się przywracać pamięć o Kresach, organizowano prelekcje poświęcone historii Kresów, pomoc materialną dla Polaków pozostałych na Kresach. Organizowane były wyjazdy z darami dla szkół, woziliśmy polskie książki, podręczniki i pomoce naukowe, których tam brakowało. W czasie wycieczek odwiedzano nie tylko swoje rodzinne strony, ale również różne miejsca pamięci, a najważniejszy był Cmentarz na Łyczakowie gdzie pochowani zostali Obrońcy Lwowa „Orlęta Lwowskie”  i wielu zasłużonych Polaków,                     a także ważne historyczne miejscowości takie jak  Kamieniec Podolski, Chocim, Zbaraż, Krzemieniec, Jazłowiec  i wiele innych.

W pierwszych kilkunastu latach działania Towarzystwa przeważająca liczba członków to były osoby urodzone na Kresach, często pamiętające swój dom, ulicę, drzewa, szkołę. Z biegiem lat takich osób jest coraz mniej. Członkami oddziału są osoby urodzone na Opolszczyźnie, a historię tamtych ziem znają z  opowieści.

Obecnie działalność nasza jest bardziej nastawiona na organizowanie spotkań, prelekcji, udział w uroczystościach patriotycznych, kresowych oraz wspieranie naszych członków, którzy ze względu na wiek  i stan zdrowia nie zawsze mogą uczestniczyć osobiście w życiu naszego oddziału.

W ostatnim czasie ponownie uaktywniliśmy współpracę z Muzeum Wsi Opolskiej i uczestniczymy w projekcie dot. cyklicznych spotkań kresowych z naszymi członkami pt. „ Rodem z Kresów. Historie osobiste”.

W  okresie wcześniejszej naszej współpracy  w roku 2009 posadziliśmy na terenie muzeum  w Bierkowicach „Dąb Pamięci”. Znajduje się w pobliżu jednej z chat prezentującej różne przedmioty, dokumenty,  fotografie i pamiątki pochodzące z Kresów.   Czynimy starania o nadanie nazwy kresowej dla ronda w Opolu, a także planujemy upamiętnienie Dworca Opole Wschód w związku z przypadającą  w 2025 roku 80. rocznicą osiedlenia się Kresowian na Opolszczyźnie. To na tym dworcu zatrzymywały się transporty wysiedlonych z kresowej ziemi, również naszych rodziców, dziadków…

Kresowianie po przymusowych wysiedleniach znaleźli swój nowy dom m.in. na Opolszczyźnie i przez ponad  78 lat współtworzyli historię i kulturę Województwa Opolskiego, teraz kontynuują to ich potomkowie, którzy Kresy znają z rodzinnych przekazów.

 

Jolanta Kołodziejska

Prezes TMLiKPW Oddział w Opolu

28.11.2024